Onderzoek aan monumentale bomen voor Staatsbosbeheer

Een monumentale beuk begeleiden naar zijn laatste levensfase

Opdrachtgever: Staatsbosbeheer
Uitvoering: Pius Floris Bergum
Methode: VTA-controle en picus-meting
Periode: Februari 2023

De opdracht

Staatsbosbeheer heeft het beheer over landgoed Oranjewoud, bij Heerenveen. Daar staan schitterende monumentale bomen, waarover boswachter Herman van der Meulen (zie de foto) waakt. Twee forse rode beuken staan op een steenworp van een woonhuis. Ze zijn beide bijna 30 meter hoog en hebben een stamdiameter van zo'n 1,80 meter. Een van de twee helt over richting het huis. Deze staat er ook nog eens het dichtst bij. De gevaarzetting is dus hoog. Vandaar dat onze vestiging van Pius Floris deze monumentale bomen jaarlijks keurt.

De uitvoering

Tijdens de VTA-controle van onze European Tree Technician Gert Spijkerboer viel meteen het vruchtlichaam van de dikrandtonderzwam op. Die zat aan de stamvoet. Later bleek dat de korsthoutskoolzwam zich ook in de boom heeft gevestigd. Kloppen met de hamer leerde dat er sprake was een klankafwijking, wat wees op een holte. Op 70 centimeter hoogte kon de prikstok zo'n 15 centimeter in de stam worden geduwd. Al met al genoeg aanleiding voor nader onderzoek, dat in januari is uitgevoerd door Pius Floris collega Tim van de Hoef. Hij heeft een geluidstomografie uitgevoerd, of Picus-meting. Daarmee is de overdracht van geluid door de boom heen te meten, vanuit alle kanten van de stam. Een rotting vertraagt het geluid, wat door de software wordt gewaardeerd en visueel wordt gemaakt in een dwarsdoorsnede van de stam. Daarop was te zien dat de rotting al ver was gevorderd en dat er actie nodig was.

Het resultaat

De beuk is eenzijdig bezet met takken, aan de overhellende kant. Naarmate de rotting zich uitbreidt, neemt de kans toe dat de monumentale boom onder het gewicht van de kroon bezwijkt en er een stambreuk volgt. Optie 1 was om de kroon te snoeien en zo de last te verminderen. Het nadeel is dat een beuk forse snoei niet altijd goed verdraagt en het risico op zonnebrand toeneemt doordat een deel van de stam bloot komt te liggen. Optie 2 was om de boom op stam te zetten en zo te laten voortbestaan voor zijn ecologische waarde. Het nadeel daarvan is dat de wind- en zonbelasting daarmee verandert voor de naburige beuk. Uiteindelijk kozen Herman van der Meulen en onze projectleider Bjorn Kieftenburg (ETW) ervoor om de beuk te laten snoeien en te verpakken in jute. Dat verkleint de kans op zonnebrand. Een geleidelijke, begeleide aftakeling is het doel. Het is jammer dat een boom van deze omvang naar zijn laatste levensstadium gaat, maar dat stadium kan nog lang duren. En zelfs na zijn dood kunnen mens en dier van hem blijven genieten.